در تصفیه خانه های فاضلاب صنعتی معمولا از سه روش زیر استفاده می نمایند:
1. روش های شیمیایی
2. روش های فیزیکی
3. روش های بیولوژیکی
در روش های شیمیایی می تواند به اکسیداسیون – ترسیب – احیای مواد و تشکیل گازها اشاره نمود. در روش های فیزیکی باید شناورسازی – صاف کردن – تعویض یونی – جذب نام برد. و در روش های بیولوژیکی بیشتر فعالیت ارگانیسم های زنده موجود در فاضلاب دخالت داشته و با تجزیه مواد آلی علاوه بر تولید ارگانیسم های زنده موجود در فاضلاب دخالت داشته و با تجزیه مواد آلی علاوه بر تولید ارگانیسم های جدید معمولا این مواد مورد تجزیه قرار می گیرند. اشاره می نماید اگر در تصفیه فاضلاب های صنعتی از روش های تصفیه غیرمتعارف استفاده نمایند. نه تنها فاضلاب تصفیه شده از کیفیت مطلوبی برخوردار نخواهد بود بلکه هزینه های مورد نیاز به میزان وسیعی افزایش خواهد یافت.
باید توجه داشت که علی الاصول در تمام روش های تصفیه قسمت قابل توجهی از آلودگی ها حذف خواهد گردید. در تمام روش های تصفیه ذکر شده، همواره مقادیر نسبتا زیادی لجن تولید خواهد شد که جمع آوری و تصفیه و دفع آن هزینه های زیادی در بر خواهد داشت.
هزینه های تصفیه فاضلاب صنعتی به دو عامل میزان فاضلاب و کیفیت آن از نظر موادآلوده کننده مربوط است. باید سعی داشت با تمهیدات مختلف علاوه بر کاستن از حجم فاضلاب های تولیدی، کیفیت آن با تمهیداتی مانند جلوگیری از هدر رفتن مواد اولیه صنعتی با بازیافت مواد موجود در فاضلاب ها به نحوی بهبود یابد که هزینه های تصفیه تقلیل قابل توجهی یابد.
در مجموع دو روش مهم زیر اهم روش های تصفیه فاضلاب های صنعتی است.
1. روش های شیمیایی
2. روش های بیولوژیکی
در مواردی هم ممکن است تصفیه فاضلاب صنعتی ادغام شده دو روش مذکور باشد.
در هر دو روش مورد بحث می توان موارد زیر را مورد توجه قرار داد:
• تصفیه اولیه
• تصفیه ثانویه
• با توجه به اینکه فاضلاب های صنعتی محتوی مواد معلق درشت و ریز هستند که ورود آن ها به فرآیندهای تصفیه ایجاد مشکل می نمایند. لذا حذف این مواد از طریق آشغالگیر که در کانال ورودی فاضلاب به تصفیه خانه نصب خواهد شد ضروری می باشد.
• در مواردی ممکن است فاضلاب های صنعتی محتوی مواد دانه ای باشند که ورود آن ها به فرآیندهای تصفیه مخصوصا در تماس با وسایل برقی و مکانیکی تصفیه خانه ایجاد اشکال نماید. از اینرو مواد دانه ای را در حوض های دانه گیر که انواع و اقسام مختلفی دارد از فاضلاب جدا می نماید.
• چون میزان تولید فاضلاب در ساعات مختلف شبانه روز ممکن است متغیر باشد برای اندازه گیری دبی ورودی به تصفیه خانه از وسایل اندازه گیری دبی استفاده خواهد بود.
• در بیشتر فرآیندهای صنعتی ممکن است در ساعات مختلف علاوه بر دبی فاضلاب کیفیت آن نیز تغییراتی کند. برای ورود فاضلاب صنعتی یکنواخت شده به تصفیه خانه لازم است از حوض یکنواخت استفاده شود.
• در بعضی فاضلاب های صنعتی مواد معلق درشت ممکن است موجود باشد که جداسازی آن ها از طریق ته نشینی اولیه در تصفیه خانه امکان پذیر است.
• بعضی فاضلاب ها محتوی فلزات سنگین هستند عمل جداسازی این مواد از طریق اختلاط و انعقاد و احیانا اصلاح PH و در موادی اکسیداسیون یا احیا امکان پذیر است.
• با توجه به اینکه اکثر فاضلاب های صنعتی محتوی مواد آلی هستند که در مقابل اکسیژن قابل اکسیده شدن می باشند. در مرحله تصفیه بیولوژیکی فاضلاب ها به آن از طریق هوادهی اکسیژن مورد نیاز تزریق خواهد شد. عمل اکسیداسیون علاوه بر اکسیژن تزریقی با استفاده از اکسیژن ترکیبی مثل نیترات – سولفات نیز امکان پذیر است. مواد آلی پس از اکسیداسیون به مواد قابل ته نشینی خواهد شد.
• فاضلاب ته نشین شده در حوض ته نشینی ثانویه که در حقیقت فاضلاب تصفیه شده است را قبل از دفع یا هرگونه مصرفی ضدعفونی می نمایند.
• در بعضی فاضلاب های صنعتی محتوی ترکیبات خاص مانند رنگ و بعضی مواد آلی لازم است این مواد قبل از ورود فاضلاب به فرایندهای تصفیه از آن جدا گردد.
• چون در عملیات تصفیه فاضلاب های صنعتی همواره مقادیر قابل توجهی لجن به وجود می آید، لازم است نسبت به جمع آوری – تغلیظ و بی آب نمودن آن اقداماتی به عمل آید.
تصفیه پساب به روش شیمیایی
تصفیه شیمیایی فاضلاب و پساب در موارد زیر به مرحله اجرا در می آید:
1. ته نشینی مواد معلق ریز و کلوئیدی با استفاده از مواد شیمیایی
2. تصفیه شیمیایی فاضلاب شهری
3. تصفیه شیمیایی بعضی از پساب های صنعتی
مورد اول نیز اغلب درباره ی تصفیه پساب های صنعتی به عنوان تصفیه مقدماتی قابل اجرا است، در مواقعی که پساب ها محتوی مواد معلق زیاد باشد یا در مواردی که بخواهند قسمتی از رنگ پساب را قبل از ورود به واحدهای تصفیه بیولوژیکی حذف نمایند، چون بعضی از مواد معلق ریز و کلوئیدی یا مواد رنگی برای ته نشینی زمان خیلی زیادی نیاز دارند. مواد کلوئیدی به علت دارا بودن بار الکتریکی و خاصیت دفع ذرات هم بار یکدیگر، دائما در محیط فاضلاب یا پساب در حال حرکت هستند و تنها وقتی می توانیم این مواد را از پساب جدا کنیم که بوسیله خاصی بار الکتریکی آنها را خنثی کرده باشیم، فلسفه استفاده مواد شیمیایی در تصفیه شیمیایی فاضلاب و پساب نیز بر اصل خنثی کردن بار الکتریکی کلوئیدها با مواد شیمیایی استوار است.
برای تصفیه شیمیایی می توان مراحل زیر را در نظر داشت:
• اختلاط سریع ماده شیمیایی و فاضلاب یا پساب به منظور ناپایدارکردن کلوئیدها از نظر بار الکتریکی
• اختلاط آرام تر ماده شیمیایی و پساب به منظور انعقاد و گردهم آیی کلوئیدهای بی بار و تشکیل ذرات درشت قابل ته نشینی (فلوک ها)
• جداسازی فلوک ها از طریق حوض های ته نشینی
عوامل موثر که در اختلاط ماده شیمیایی با فاضلاب موثر هستند عبارتند از:
• نوع مواد معلق
• ویسکوزیته
• زمان اختلاط و انعقاد
• شدت بهم زنی
شاید تنها عیب تصفیه شیمیایی یا ته نشینی شیمیایی پیدایش مقادیر قابل توجهی لجن است.
• کلروفریک
• سولفات فریک
• آهک
• سولفات آلومینیوم
هر یک از این مواد در میدانی از PH قادر به انعقاد هستند، در صورتیکه نیاز به اصلاح PH باشد باید از مواد خاصی برای این منظور استفاده کرد. برای تعیین میزان ماده منعقدکننده با استفاده از آزمایش جارتست امکان می باشد.
تصفیه شیمیایی ممکن است به یکی از دلایل زیر انجام گیرد:
1. بعنوان پیش تصفیه برای حذف مواد رنگی، معلق ریز و کلوئیدی در تصفیه کامل بیولوژیکی بعضی پسابها مانند پسابهای رنگرزی، چرم سازی و تهیه مواد غذایی در این روش ها مراحل زیر اجرا می گردند:
• آشغال گیری
• یکنواخت کردن کیفیت و کمیت پساب
• تنظیم PH
• اختلاط سریع دارو و پساب
• انعقاد و یا اختلاط بطی دارو و پساب
• ته نشینی مواد منعقد کننده
بعد از مرحله ته نشینی روش تصفیه بیولوژیکی اعمال خواهد گردید.
2. روش تصفیه شیمیایی می تواند خود به عنوان روش کامل تصفیه تلقی شود در این روش از فعل و انفعالاتی چون اکسیداسیون، احیا و رسوب دادن به بعضی ترکیبات استفاده خواهد شد.
از مهمترین پساب های صنعتی که برای تصفیه کامل آن ها تنها روش تصفیه شیمیایی کافی خواهد بود، پساب کارگاههای آبکاری است.
در صورتیکه تصفیه اولیه فاضلاب و پساب و یا تصفیه شیمیایی آن ها نتواند فاضلاب تصفیه شده در حد استاندارهای موجود تولید نماید، بایستی تصفیه زیستی به منظور کاهش هرچه بیشتر مواد آلی فاضلاب یا پساب مخصوصا آن قسمت از این مواد که بصورت خیلی ریز و کلوئیدی هستند و تشکیل دهنده درصد عمده ای از آلودگی های فاضلاب و پساب می باشند انجام گیرد. تصفیه بیولوژیکی پساب ها علاوه بر تقلیل مواد آلی در کاهش مواد معدنی ممکن است موثر باشد.
بدیهی است در تصفیه بعضی پساب های صنعتی چون مواد آلی و معدنی موجود احتمالا کفاف نیازهای فعالیت میکروارگانیسم های موثر در تصفیه بیولوژیکی را ندهد افزودن دستی آنها به محیط تصفیه ضرورت خواهد داشت. همچنین در صورتیکه در پساب مورد تصفیه مواد سمی برای فعالیت باکتری های شرکت کننده در تصفیه زیستی موجود باشد حذف این مواد قبل از تصفیه بیولوژیکی ضرورت خواهد داشت.
فاضلاب و پساب که منبع مهمی از مواد غذایی هستند میزبان زندگی و فعالیت تعداد زیادی میکروارگانیسم باشند که فعالیت آنها در تصفیه زیستی فاضلاب قابل توجه است. باکتری ها مانند هر موجود زنده دیگری برای ادامه حیات و تکثیر به اکسیژن و مواد غذایی نیاز دارند.
دو منبع مهمی که میکروارگانیسم ها از آن کربن لازم برای فعالیت های حیاتی خود را تامین می کند گاز کربربنیک، هوا و مواد آلی هستند.
حذف و کاهش آلودگی فاضلاب یا پساب بر حسب BOD در روش تصفیه بیولوژیکی در دو مرحله زیر قابل توجیه است.
1. حذف مقدار زیاد و سریع مواد کلوئیدی و معلق و BOD
2. ادامه حذف مواد مذکور بصورت بطئی
در تصفیه بیولوژیکی فاضلاب و پساب همواره مقدار ناچیزی از مواد آلی به صورت تجزیه نشده و محلول یا معلق باقی خواهد ماند که در حقیقت این مواد لجن های اضافی حاصل از تجزیه زیستی هستند.
1. غذای مورد نیاز به اندازه کافی
2. اکسیژن محلول
3. تشکیل توده های بیولوژیکی و تماس آن ها با فاضلاب ورودی به واحد تصفیه زیستی
4. زمان لازم برای اکسیداسیون مواد آلی
اگر تجزیه بیولوژیکی با استفاده از اکسیژن محلول یا اکسیژنی که مصنوعا به فاضلاب تزریق می شود، انجام گیرد، اکسیداسیون بیولوژیکی را هوازی گویند. و اگر این عمل با استفاده از اکسیژن ترکیبی باشد اکسیداسیون را بی هوازی می نامند. مواد حاصل از اکسیداسیون هوازی اغلب بی بو ولی مواد حاصل از اکسیداسیون بی هوازی بو داری نظیر آمونیاک، فسفین، هیدروژن سولفوره است.
دو ماده مغذی مهمی که در فعالیت باکتری های هوازی از سایر مواد اهمیت بیشتری دارد ازت و فسفر است
فرآیندهای بیولوژیکی بی هوازی که در ابتدا برای تثبیت و کاهش حجم لجن فاضلاب توسعه پیدا کرد اکنون برای تصفیه فاضلاب صنعتی شامل مواد زاید آلی به کار می رود. این روش ها همچنین برای تصفیه فاضلاب خانگی موثرند.
این فرآیندها را می توان به شکل گسترده ای به دو گروه طبقه بندی کرد • فرآیندهای بی هوازی رشد چسبیده
• و فرآیندهای رشد معلق
1. راکتورهای بستری بسته ای جریان بالا رو و پایین رو
2. راکتور بستری گسترده
3. راکتور بستری مایع
4. راکتور با بستر لجن و حریان بالا رو
1. راکتور بی هوازی ترکیبی
2. راکتور بی هوازی تماسی
در کنار این موارد، شکل های دیگر فرآیندهای بی هوازی برای تصفیه فاضلاب صنعتی خاص و لجن معروف می باشند.
• راکتور ناپیوسته متوالی
• لاگون های بی هوازی
• جداسازی غشا
عملا تصفیه بی هوازی فاضلاب بیشتر با تصفیه هوازی همراه است. در مورد فاضلاب با بار آلودگی صنعتی، مشاهده می شود که تصفیه بی هوازی اقتصادی تر از تصفیه هوازی تبدیلی است اگرچه کیفیت پساب به دست آمده در تصفیه بی هوازی معمولا ضعیف است و همراه با غلظت بیشتر مواد جاند معلق است
حذف محتوای آلی در فاضلاب با میکروارگانیسم های اختیاری و بی هوازی با تثبیت ماده آلی به مایع، گازها ( اغلب متان و دی اکسید کربن) و دیگر فرآورده های نهایی ثابت با عدم حضور اکسیژن انجام می شود. بعضی از مولکول های آلی در برابر احیای زیستی مقاومند و تثبیت نمی شوند.اکثر آن ها مانع آبگیری از لجن شده و موجب حذف مواد آلی مزاحم می شوند.
سه مرحله پایه ای در تثبیت کلی ماده آلی به شرح زیر می باشد.
ترکیبات آلی پیچیده با جرم مولکولی بالا اول به ترکیبات مولکولی سبک مناسب برای استفاده به عنوان منبع انرژی و کربن سلولی در میکروارگانیسم ها مورد استفاده قرار می گیرند.
این مواد توسط آنزیم های تولید شده از باکتری تجزیه می شوند.
ترکیبات مولکولی سبک حاصل شده از هیدرولیز با تخمیر به اسیدهای فرار واسطه معین مثل اسید استیک، اسید پروپیونیک و اسیدهای چرب، تبدیل می شوند.
این فرآیند توسط باکتری بی هوازی و اختیاری انجام می شود که روی هم اسید سازها نامیده می شوند. در این مرحله تثبیت بسیار کم BOD یا COD انجام می گیرد.
ترکیبات اسیدی حد واسط تشکیل شده توسط اسیدسازها در مرحله 2 به ترکیبات نهایی ساده تری مانند Co2 و CH4 از طریق تثبیت با باکتری بی هوازی مستقیم که متان ساز نامیده می شود تبدیل می گردد.
سیستم معمولا شامل یک مخزن با هوای فشرده است که در آن فاضلاب به صورت مستمر وارد می شود.
گاز تولیدی از طریق سیستم جمع آوری گاز، جمع می شود و به عنوان منبع انرژی استفاده می گردد در حالی که لجن تولیدی برای تصفیه بیشتر نگه داشته می شوند.
براساس نوع بسته بندی مواد و نوع عملکرد،چهار نوع راکتور بی هوازی مرتبط رشد کاربرد دارند. این راکتورها معمولا شامل مخزن های استوانه ای یا مستطیلی پر شده از مدیا های مختلف می باشند.
این راکتورها فیلترهای بی هوازی هستند و ممکن است از نوع جریان بالا رو یا پایین رو باشند. مواد بستر ممکن است شامل سنگ یا پلاستیک با شکل های مختلف باشد. بسترها معمولا ثابت هستند و مواد خروجی تصفیه شده معمولا برگشت نمی شوند.
این یک نوع راکتور با جریان بالا رو است .معمولا ماده بکار رفته در بستر مورد استفاده شن ریز است. پساب تصفیه شده معمولا برگشت داده می شود .
این یک نوع راکتور جریان بالا رو است. مواد مورد استفاده هم، شن ریز است.پساب تصفیه شده برگشت داده می شود.
این یک راکتور با جریان بالا رونده است. در این راکتور لایه که در آن لایه بیولوژیکی گرانول ها را شکل می دهد که به عنوان بستر لجن کار می کنند.
هنگامی که فاضلاب توزیع شده هماهنگ از انتهای مخزن تغذیه شوند مایع از میان منطقه گوارشب راکتور عبور می کند و جداسازی جامد - مایع رخ می دهد. مواد جامد تصفیه شده جدا شده به منطقه لایه ای فعال بر می گردند. و پساب تصفیه شده از بالا خارج می شود. مواد معلق به سنگهای بستر می چسبند و تثبیت می شوند و گاز تولیدی در اثر تجزیه مواد آلی جمع می شوند.
این سیستم شامل یک تانک بسته و فاضلاب تصفیه نشده با جریان پیوسته و با اختلاط کامل می باشد.
از آنجایی که پساب خروجی باز چرخانی نمی شود، مدت زمان ماند مواد جامد و زمان ماند هیدرولیکی در سیستم یکسان می باشد. که برای فاضلاب هایی با محتوای مواد آلی محلول بالا ،مناسب می باشد.
این سیستم، مشابه راکتور اختلاط کامل بی هوازی می باشد با این تفاوت که بایومس راکتور در زلال ساز که در قسمت پایین قرار گرفته جدا می باشد و نسبتی از مواد جامد ته نشین شده باز چرخانی می شود.
از آنجایی که لجن راکتور تولید گاز متان می کند، کاربرد جداکننده های گاز در جداسازی مواد جامد ضروری است.
اجزاء معمول فاضلابهای بیمارستانی شامل موارد زیر است:
- مواد آلی قابلتجزیه بیولوژیک
- مواد معدنی (محلول، کلوئیدی یا معلق)
- فلزات سمی (جیوه)
- مواد شوینده (دترجنتها)
در کل فاضلابهای بیمارستانی به دلیل وجود پاتوژنهای مختلف، فلزات سنگین و ترکیبات شیمیایی – دارویی، ترکیبات کلردار و دترجنت در خود دارای اهمیت ویژهای میباشند. ازآنجاکه بیمارستان محل درمان بوده بنابراین منطقی به نظر میرسد که فاضلاب، حاوی مقدار زیادی پاتوژن باشد، فلزات سنگین هم چون جیوه و نقره نیز در برخی از مراحل درمان استفاده میشوند که خواهوناخواه به فاضلاب راه پیدا میکنند و خیلی از ترکیبات شیمیایی – دارویی که در فرآیند تشخیص و درمان از آنها استفاده میشود بدون تغییر و یا با اندک تغییری از بدن بیمار دفع میشود. از کلر و ترکیبات آن نیز برای گندزدایی فاضلاب و از بین بردن پاتوژنها استفاده گستردهای میشود و دترجنت نیز در وسعت زیادی از بیمارستان جهت گندزدایی سطوح و وسایل و ... کاربرد دارد.
آنتروویروسها مقدار زیادی در فاضلاب وجود دارند. حضور آنها، بهعنوان آلودگی ویروسی آب، در پسابهای بیمارستانی نشانگر حضور ویروسهای دیگر است. این ترشحات مایع، مستقیماً از طریق لولههای فاضلاب آزمایشگاه و بهصورت کلی بیمارستان به شبکه فاضلاب روی شهری راه مییابد و با انجام فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی در تصفیه فاضلاب تغییری در آنها ایجاد نمیشود.
فاضلابهای بیمارستانی که سبب تشدید آلودگی میشود حاوی ترکیبات کلردار و یا فلزات سنگینی مانند جیوه و نقره است. مقدار COD گزارششده در برخی از پسابهای بیمارستانی به ترتیب برابر 700 تا 1900 میلیگرم در لیتر است. میزان ترکیبات AOX (ترکیبات هالوژنه) موجود در فاضلابهای بیمارستانی نسبتاً بالا است. این ترکیبات تجزیهپذیری خوبی ندارند و رفتارهای جذبی خوبی نیز از خود نشان نمیدهند و بیشترین جرم AOX جداشده از پسابهای بیمارستانی مربوط به صفحات آزمایش X-ray, حلالها گندزداها، پاککنندهها و داروهای کلردار است. مطالعات انجامگرفته بر روی بیمارستانهای آلمان نشان داده است که غلظت این ترکیبات در پساب خروجی بخشهای ویژه حدود 0.13 تا0.94 میلیگرم در لیتر است، درصورتیکه این مقدار برای پساب خروجی کل بیمارستان بسیار بیشتر است. غلظت ترکیبات AOX در بخش مرکزی بیمارستانهای فرانسه در بین 0.38تا 0.24 میلیگرم در لیتر است. معمولاً درصد مشارکت داروها در میزان ترکیبات AOX خروجی از پسابهای بیمارستانی کمتر از 11 درصد است. البته باید این را ذکر کرد که میزان ترکیبات AOX در ادرار افراد بیمار بسیار پایین است. این مقدار معمولاً برابر با 1/0 میلیگرم در لیتر و 2/0 میلیگرم در لیتر است. بهواسطه اثر ترقیق، تأثیر این عوامل خروجی از افراد بیمار بسیار ناچیز است.
کاربرد آزمایشهای سلولی بر روی فاضلابهای بیمارستانی نشان داده است که این پسابها دارای خاصیت موتاژنیک قوی هستند. منبع این عوامل موتاژنیک مورد ارزیابی قرار گرفت و مشخص شد یکی از دلایل این سمیت بالا به دلیل ترکیبات هالوژنه آلی تولیدشده بهواسطه مصرف کلر و دیگر ترکیبات هالوژنه در بیمارستان است که یکی از مواردی که سبب تولید این ترکیبات در فاضلاب میشود اضافه کردن کلر به فاضلاب و یا مواد اکسیدکننده بهمنظور کاهش میزان آلودگی و یا اکسید کردن بخشی از مواد آلی (قبل از پیشتصفیه لازم بر روی فاضلاب) است. در این حالت مواد آلی وارد واکنشهای اکسیداسیون و احیا با ترکیبات هالوژنه میشوند و ترکیبات هالوژنه آلی را ایجاد میکنند. این ترکیبات بسیار مقاوم بوده و تجزیهپذیری بسیار پایینی دارند. بخش عمدهای از این مواد در PH بیشتر از 8 در آب محلول هستند. بهواسطه آنکه خصوصیات شیمیایی و ساختاری این ترکیبات بهخوبی شناختهشده نیست، این ترکیبات را بهصورت AOX-CL نشان میدهند که نشاندهنده ترکیبات آلی کلردار قابلجذب بر روی کربن فعال است.
تجزیهپذیری زیستی داروها و حضور آنها در پسابهای بیمارستانی، فاضلابهای شهری و محیطزیست و بررسی آلایندههای موجود در بیمارستان نشان میدهد که ترکیبات ویژه، بهخصوص ارگانوهالوژن و ترکیبات دارویی که تا حدی متابولییز شدهاند بدون آنکه تصفیه (به عبارت صحیحتر تجزیه شوند) تصفیهخانههای فاضلاب شهری را رها میکنند. گزارشهای مختلفی از وجود ترکیبات دارویی در آبهای طبیعی و پسابهای تصفیهخانههای فاضلاب شهری گزارششده است که مؤید همین موضوع است.
تحقیقاتی که در برخی نقاط دنیا روی آبهای زیرزمینی و سطحی انجامشده، نشان میدهد داروهایی که به مردم و حیوانات تجویزشده بود شامل آنتیبیوتیکها، هورمونها، قرصهای ضد درد، داروهای ضد سرطان و ... در آبهای سطحی، زیرزمینی و حتی آبهای خروجی از شیرهای آب مصرفی مردم وجود دارد. مقادیر زیادی از داروها مصرفشده توسط انسانها و حیوانات خانگی از طریق مدفوع و ادرار به بیرون ترشح و با تخلیه فاضلابها به محیطزیست وارد میشوند. تحقیقات انجامگرفته در انگلستان مشخص کرد که داروها تا غلظتی برابر 1 میکروگرم در لیتر در محیط آبی وجود دارند.
محلولهای گلوتارآلدیید بهصورت گستردهای در بیمارستانهای دنیا برای گندزدایی تجهیزات پزشکی مورداستفاده قرار میگرفتند. این محلولها بعد از استفاده بدون هیچ تصفیهای به محیطزیست راه مییابند. غلظت این ترکیبات در فاضلاب بیمارستانی 5/0 میلیگرم در لیتر است با حضور این ترکیبات در محیطزیست، خطرات متعددی محیطزیست جانداران را تهدید میکند. هنگامیکه به یک انسان یا حیوان دارویی داده میشود 50 تا 90 درصد آن بدون تغییر به بیرون ترشح میشود، بقیه دارو بهصورت متابولیسمهای تشکیلشده به بیرون ترشح میشود که درواقع متابولیست حاصل واکنش بدن با دارو است. داروها به صورتی ساختهشدهاند که خاصیت ویژهای داشته باشند. 20 درصد از داروهای ساختهشده در بین سالهای 1992 تا 1995 بهصورت لیپوفیلیک بودند، بدین معنا که آنها تمایل به حل شدن در چربی را دارند نه حل شدن در آب. بدینصورت از میان دیواره سلولی عبور میکنند و در داخل آن وارد واکنش میشوند. این به این معنا است که چنانچه آنها به محیطزیست وارد شوند، وارد زنجیره غذایی شده و در آنجا متمرکز و به جانداران ردهبالاتر راه مییابند. بعضی از داروها بهگونهای ساختهشدهاند که مقاوم باشند، به صورتی که توانایی حفظ ویژگی خود را برای مدت زیادی داشته باشند. بعضی از گزارشها حاکی از آن است که بعضی از متابولیستهای تشکیلشده از داروهای مصرفشده بسیار لیپوفیلیکتر و مقاومتر از داروی اصلی هستند. باقیمانده ترکیبات دارویی مختلف همراه ترکیبات متابولیز شده آنها از طریق ادرار به محیط وارد میشوند مولکولهای مشخصی که تجزیهپذیر نیستند، به محیطهای آبی را تشکیل میدهند.
در میان ترکیبات دارویی مختلفی که موردبررسی محققین محیطزیست قرارگرفته است، چهار گروه از داروها وجود دارند که در بین همه داروها از اهمیت بیشتری برخوردارند. این داروها عبارتاند از: هورمون جنسی، Radio Elements, آنتیبیوتیک و عوامل cytostatic.
یکی از معضلهایی که امروزه در دنیا وجود دارد گسترش باکتریهای مقاوم در برابر آنتیبیوتیکها است. مطالعات اخیر گونههای مختلفی از باکتریهای مقاوم شده در برابر آنتیبیوتیکها را نشان میدهد. با تجمع این ترکیبات آنتیبیوتیکی در محیطزیست، غلظت آنها در محیط افزایشیافته و به حدی میرسند که برای انسان و حیوانات خطرناک خواهند بود. برای نمونه مطالعات نشان میدهد که در آبهای پذیرنده پسابهای بیمارستانی غلظت سیانورهای مقاوم در برابر آنتیبیوتیک افزایشیافته است. بهویژه زمانی که فاضلابروها، فاضلاب بیمارستانی را به این محیطها تنها با یک پیشتصفیه ساده تخلیه میکنند. اگر فاضلاب ورودی به این محیطها حاصل بخشهای داروسازی باشد میکروارگانیسمهای مقاوم در برابر چندین آنتیبیوتیک رشد خواهند کرد.
مشکلات ایجادشده از تخلیه مایعات خطرناک به فاضلابرو آسیب رساندن به تأسیسات شبکه جمعآوری و تصفیهخانه فاضلاب: برای مثال تخلیه کنترل نشده و بیرویه اسیدسولفوریک غلیظ به فاضلابرو موجب کاهش pH فاضلاب و خوردگی تأسیسات شبکه جمعآوری و تصفیهخانه فاضلاب میشود.اختلال در فرایندهای تصفیه فاضلاب: برای مثال تخلیه کنترل نشده و بیرویه فلزات سنگین و مواد گندزدا به فاضلابرو، در تصفیهخانه با ایجاد سمیت برای میکروارگانیسمهای مسئول تصفیه فاضلاب، آنها را غیرفعال کرده و فرایندهای بیولوژیکی تصفیه فاضلاب را مختل مینماید و از این طریق کارایی تصفیهخانه را پایین میآورد.
آلودگی محیطزیست و تهدید سلامت محیط و جامعه: فرایندهای متداول تصفیه فاضلاب قادر به حذف مؤثر همه آلایندههای فاضلاب نیستند، بنابراین برای مثال اگر داروهای سیتوتوکسیک/سیتو استاتیک به فاضلابرو تخلیه شوند، در تصفیهخانه بهطور مؤثر حذف نشده و از طریق پساب به محیطزیست و آبهای پذیرنده راه مییابند و موجب آلودگی محیطزیست شده و سلامت محیط و جامعه را به خطر میاندازند.
اثر فاضلابهای بیمارستانی بر روی سیستمهای تصفیه فاضلابهای شهری یکی از مشکلات مهمی که در فاضلابهای بیمارستانی وجود دارد، وجود میکروارگانیسمهای متعدد است. در تصفیه فاضلاب از طریق لجن فعال، فرآیند هوادهی موجود در راکتور سبب تولید حبابهای کوچک میشود. این حبابها وقتیکه از قسمت انتهایی راکتور به قسمتهای سطحی فاضلاب میآیند، میزان زیادی از باکتریها و ویروسها را به خود متصل میکنند. بررسیها نشان داده است که این باکتریها و ویروسها بهسادگی به هوای اطراف راکتور راه مییابند و سبب آلودگی کارکنان و کارگران تصفیهخانه میشوند.
داشتن حد بهینه راندمان در یک فرآیند تصفیه، نیازمند بهکارگیری بارگذاری مناسب در تصفیهخانه است. بر این اساس قبل از ورود پسابهای بیمارستانی به داخل تصفیهخانههای فاضلاب شهری باید آلایندههای آنها شناسایی و مشخص شود چه میزان از این آلاینده مجوز تخلیه به محیطزیست را دارند.
جدول زیر خصوصیات کیفی فاضلاب تولیدی برخی بیمارستانها را نشان می دهد
کمیت فاضلاب بیمارستانی با پارامتر سرانه تولید فاضلاب به ازای هر تخت با واحد لیتر به ازای هر تخت در روز بیان میشود.
فرآیندهای تصفیه به کار گرفتهشده در فاضلاب بیمارستانی در بیمارستانهای مختلف بسته به نوع خصوصیات فاضلاب تولیدی، فرآیندهای تصفیه فاضلاب بیمارستانی به کار گرفته میشوند که از یک حوضچه ساده هوادهی و تهنشینی تا راکتورهای عظیم بیولوژیکی و شیمیایی تغییر میکنند. در بین فرآیندهای موجود بیش از همه فرآیندهای لجن فعال برای تصفیه فاضلابهای بیمارستانی به کار گرفته میشوند. در این حالت با استفاده از یک حوضچه، فاضلاب را جمعآوری، سپس به داخل حوضچه هوادهی پمپاژ میکنند. بعد از واحد هوادهی برای جداسازی لجنها و فلوکهای تشکیلشده از یک واحد تهنشینی استفاده میکنند. نکات مهم در ساخت و بهکارگیری این واحدها بهکارگیری حداقل سطح است. در بیشتر بیمارستانهای کشور بهویژه تهران به علت کمبود فضای در دسترس، امکان استفاده از سیستمهای پیشرفته همراه با کلیه تجهیزات آنها وجود ندارد، بنابراین بیشتر مدیران بیمارستانها ترجیح میدهند که از پکیجهای تصفیه فاضلاب استفاده کنند. یکی از فرآیندهای مؤثری که در تصفیه فاضلابهای بیمارستانی در بعضی از نقاط دنیا به کار گرفتهشده است، راکتورهای زیستی غشایی مستغرق است. در این روش فاضلاب از طریق پمپاژ، به داخل راکتور تزریق میشود و بعد از عبور از آشغالگیرهای ریز به قسمت داخل راکتور راه مییابد. باکتریهای متصل به غشای زیستی ترکیبات آلی موجود در فاضلاب را گرفته و تجزیه میکنند. بهصورت کلی میتوان نشان داد که با استفاده از این روش میتوان 80, 93, 83 درصد COD, آمونیاک و کدورت از فاضلاب بیمارستانی حذف کرد. یکی از نکات مهم در تصفیه فاضلاب بیمارستانی، استفاده از فضای کم برای جانمایی راکتورها و اجزای تصفیهکننده است. در بیشتر بیمارستانهای موجود در ایران، فضای در دسترس برای نصب واحدهای تصفیه بسیار کوچک است و به همین دلیل طراحان به ساخت پکیجهای تصفیه فاضلاب روی آوردهاند. در صورت وجود فضاهای کافی میتوان از روشهای تصفیه طبیعی مانند لاگونها و وتلندها برای تصفیه فاضلاب بیمارستانی استفاده کرد. یکی از روشهایی که در تصفیه فاضلابهای خانگی در مناطق کوچک مورداستفاده قرار میگیرد راکتورهای ناپیوسته متوالی است. این راکتورها بهگونهای راهبری میشوند که در فواصل زمانی منظم فاضلاب به آنها تغذیه یا تخلیه میشود. نمونههای گستردهای از آنها در مناطق مختلف بررسی و امکانسنجی بهکارگیری آنها در تصفیه فاضلابهای بیمارستانی ارزیابیشده است.
سیستم دیگری که در تصفیه پسابهای بیمارستانی به کار گرفته میشود، دیسکهای بیولوژیکی دوار است. در این سیستمها بااتصال میکروارگانیسمها به سطح دیسکی که در محیط فاضلاب قرارگرفته است، تصفیه انجام میگیرد. راندمان گزارششده از این سیستم در کاهش بار آلودگی قابلتوجه بوده است، اما بزرگترین مشکل این سیستمها ایجاد بو است. در سیستمهایی که امروزه ساخته میشود، دیسکها در یک محیط بسته قرار داده میشوند تا بتوان بو را بهراحتی کنترل کرد ولی مشکل ایجادشده در این حالت کاهش انتقال اکسیژن به لایههای زیستی تشکیلشده بر روی دیسک دوار است. راندمانهای حذف گزارششده نشان میدهد که وتلندها میتوانند فرآیند مؤثری در کاهش آلودگی بیمارستانی باشند. یکی از نکات مهمی که در این حالت وجود دارد عایقبندی صحیح این وتلندها در برابر نفوذ آلایندهها به آبهای زیرزمینی است.
شرکت پالود صنعت نیکان با استفاده از توانمندی مهندسین و تکنولوژیهای روز دنیا ، سعی بر رفع این معظل نموده اند . لذا شرکت با هدف به حداقل رساندن هزینه های تصفیه فاضلاب های صنعتی و حفظ محیط زیست آماده همکاری در تصفیه پساب بیمارستانی ، بهداشتی و ... می باشد.کلیه سیستم های تصفیه فاضلاب طراحی شده در قالب پکیج آماده در خدمت مراکز بهداشتی ، بیمارستانها و ... قرار میگیرد .
رنگ ماده ای است که به منظور رنگ دهی (رنگ بخشی ) به یک سطح به کار میرود، در حالی که رنگینه ( ماده رنگی ) ماده ای است که هم می تواند برای رنگ بخشی و هم می تواند برای تولید یک رنگ به کار رود. اگرچه رنگ ها عمدتا برای رنگ آمیزی پارچه ها به کار می روند اما کاربردهایی در رنگ آمیزی مواد گوناگون از قبیل چرم، کاغذ، پلاستیک، محصولات نفتی و مواد غذایی نیز دارند. رنگ ها به منظور ایجاد مقاومت در مقابل عوامل محیطی از قبیل آفتاب، باد، امواج نور خورشید و عناصر ساخته دست بشر نظیر اکسیدهای نیتروژن، هیدرولیز و سایر مواد طراحی می شوند. به جز رنگ های به کار رفته در مواد غذایی سایر رنگ ها در مقابل تجزیه بیولوژیکی مقاومت می کنند. ترکیبات اولیه به کار رفته در تولید رنگ ها عمدتا هیدروکربن های آروماتیک مثل بنزن، تولوئن، نفتالن، آنتراسین، پیرن، فنول، پیریدین و کاربازول هستند.
انواع مختلفی از مواد شیمیایی غیرآلی نیز در تولید رنگ ها به کار می روند که از آن جمله می توان به اسید سولفوریک،اولئوم، اسید نیتریک، کلر، برم، سود سوزآور، نیتریت سدیم، اسید هیدروکلریک، کربنات سدیم، بی کربنات سدیم، هیدروسولفیت سدیم، دی اکسید منگنز و غیره اشاره کرد.
ترکیبات اولیه به انواع مختلفی از مشتقات تبدیل می شوند که در نهایت به تولید رنگ منجر خواهند شد. واکنش هایی از قبیل نیتراسیون، احیا، سولفوردار کردن، هالوژن دار کردن، اکسیداسیون و تقطیر برای تشکیل هیدروکربن های جایگزین صورت می گیرد، که معمولا در طبیعت قابل انجام هستند.
رنگ ها به انواع زیر تقسیم می شوند:
1. اصلی: این رنگ ها عمدتا رنگ های طبیعی هستند.
2. اصلاح شده: در جایی که یک ماده شیمیایی با میل ترکیبی زیاد با پارچه به کار رفته، و به دنبال آن ماده شیمیایی دوم برای ایجاد رنگ به کار می رود.
3. سولفوره: این رنگ ها سایه سنگین و رنگ فوری ایجاد می کنند.
4. پخش شونده: این رنگ ها به عنوان سوسپانسیون به همراه دترجنت ها با هدف نفوذ رنگ به کار می روند.
5. خمره ای: این رنگ ها به وسیله هیدروسولفیت سدیم یا سود سوزآور به حالت محلول در آمده و سپس رنگ جذب شده به حالت غیر محلولش اکسید می شود.
6. نفتول: این رنگ ها با کاربرد مواد شیمیایی مرطوب بر روی پارچه ساخته می شوند و سپس به آن ها فرصت داده می شود که با یکدیگر بر روی پارچه واکنش دهند.
7. واکنش دهنده با الیاف: این مواد پیوندهای شیمیایی واقعی بین رنگ و پارچه تشکیل می دهند.
8. رنگ های استات: عمدتا برای رنگ آمیزی ابریشم مصنوعی، نایلون و الیاف مصنوعی به کار می روند.
فاضلاب های رنگی به طور کلی دارای رنگ بسیار بالا، pH بسیار بالا، قلیائیت بالا، COD بالا، دمای بالا و سمیت بالا هستند، که نه فقط ناشی از مواد رنگی بلکه از مواد شیمیایی به کار رفته در فرآیند تولید نیز ناشی می شود. آن ها همچنین به سختی مورد تجزیه بیولوژیکی قرار می گیرند. نسبت COD به BOD در این فاضلاب ها بسیار بالا است.
با توجه به تنوع بالای فاضلاب ها در فرآیند تولید رنگ و مواد رنگی، عمومی در نظر گرفتن خصوصیات کیفی این فاضلاب ها غیر ممکن است. روش متداول برای حذف رنگ از فاضلاب صنعتی عمدتا شامل تصفیه های بیولوژیکی و فیزیکوشیمیایی و ترکیبی از آنها و انعقاد الکتریکی است.
• انعقاد با پلیمر
• ترسیب یونی کاتیونی
• جذب سطحی کربنی
• تبادل یون
• تابش با انرژی بالا
• مواجهه با امواج نور خورشید
• تصفیه الکترولیتی
• تصفیه با اوزون
• انعقاد با آهک و فلوکولاسیون
• تصفیه با پراکسید هیدروژن
• برکه تثبیت فاضلاب( هوازی ، اختیاری و بی هوازی)
• لاگون هوادهی
• صافی چکنده
• فرآیند لجن فعال
تصفیه های بیولوژیکی ارزانتر از دیگر روشها هستند، اما سمیت رنگ معمولا از رشد باکتریایی جلوگیری کرده و بنابراین راندمان رنگ زدایی را محدود میکند. و روشهای تصفیه فیزیکی و شیمیایی معمولا به مواد شیمیایی اضافی نیاز دارند که گاهی اوقات آلودگی ثانویه و حجم زیادی لجن تولید میکند.
فرایند انعقاد الکتریکی نوع خاصی از فرایند انعقاد متعارف است که در آن عوامل انعقاد در محل از طریق انحلال آند قربانی با اعمال جریان بین الکترودهای آند– کاتد تشکیل میشوند .در مقایسه با انعقاد شیمیایی متداول، انعقاد الکتریکی دارای مزایای ویژه از جمله، میزان کمتر یونهای انعقادی مورد نیاز، میزان بیشتر حذف آلاینده، عدم نیاز به اضافه کردن مواد شیمیایی، در نتیجه جلوگیری از آلودگی ثانویه و کاهش میزان لجن تولیدی نیازمند دفع، زمان واکنش کم و بنابراین اندازه کوچک راکتور و بهره برداری و نگهداری ساده، قابلیت انتخاب، انعطاف پذیری، سازگار با محیط زیست، ایمنی و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است .