پساب ناشی از بسته بندی گوشت حاوی بار بالایی از جامدات، مواد شـناور (چربـی)، خـون، فضولات و ترکیبات گوناگون آلی ناشی از پروتئین ها است. ترکیب فاضلاب ها تا حد بسیار زیادی به نوع محصول تولیدی، تأسیسات خط کشتار و فرایند تولید گوشت بستگی دارد.
در این مراحل انواع ترکیبات آلی قابل تجزیه بیولوژیکی که عمدتاً چربی و پروتئین هستند به دو صورت معلق و محلول تولید می گردند. این فاضلاب از نظر اکسیژن مورد نیـاز بیوشـیمیایی BOD ،اکسـیژن مـورد نیـاز شیمیایی COD ،جامدات معلق SS ،نیتروژن و فسفر در مقایسه با فاضلاب شـهری بسـیار قـوی تر اسـت.
می توان فاضلاب تولیدی در کارخانه فرآوری گوشت را به چهار رده تقسیم کرده است. این چهار رده شامل:
درجه تصفیه فاضلاب به خصوصیات کیفی پساب قابل دفع به محیط زیست بستگی دارد. فاضلاب هایی کـه مستقیماً به داخل سیستم فاضلاب رو دفع می گردند نسبت به آنهایی که به منابع آب دفع می گردند، نیـاز بـه تصفیه کمتری دارند. در اتحادیه اروپا تخلیه مستقیم بایستی استانداردهای تخلیه فاضلاب را تأمین نماید.
واحدهای لازم برای تصفیه فاضـلاب کشـتارگاه های حیوانـات و ماکیـان شـامل:
آشـغالگیری در سـایزهای مختلف، حوض متعادل سازی، شناورسازی با هوای محلـول و تصـفیه بیولـوژیکی ( بی هوازی – هوازی ) هسـتند.
صنعت خمیرمایه کشور بدلیل ماهیت خاص پساب کارخانه ها و فرایند بسیار پیچیده تصفیه فاضلاب صنایع خمیرمایه، از دیرباز با چالش تصفیه پساب روبرو بوده است.ملاس اساسا به عنوان ماده خام اصلی در تولید خمیر مایه به کار می رود. ملاس حاوی 50-45% شکر باقی مانده، 15-20% مواد آلی بدون شکر، 15-10% خاکستر (کود) و حدود 20% آب می باشد.
طی تخمیر خمیر مایه، شکرهای موجود در ملاس منبع کربن و انرژی می باشند. بخش عمده مواد بدون شکر در ملاس توسط خمیر مایه قابل جذب نمی باشند و بدون تغییر در فاضلاب آزاد می شوند. این ترکیبات پس ماند اصلی در فرایند خمیر مایه می باشند. علاوه بر مواد شیمیایی اضافه شده طی تخمیر (آنتی فوم ها، پرپیونیک اسید، اب نمک و …). متابولیت ها و سل های باقی مانده خمیرمایه در فاضلاب وجود دارند. درصد بالای مواد آلی و معدنی موجود در پساب واحدهای صنایع غذایی به ویژه صنایع تولید خمیر مایه، به عنوان یکی از مشکل ترین پساب های صنعتی مطرح شده است، از طرف دیگر وجود مواد سمی نظیر ترکیبات آروماتیک به خصوص فنول ها و درصد بالای مواد معدنی و pH پایین بر مشکلات تصفیه این پساب ها افزوده است. ملاس نیشکر همچنین حاوی حدد 2% رنگدانه قهوه ای که ملانویید نام دارد می باشد که باعث تیره شدن فاضلاب می گردد. فاضلاب خمیرمایه با تصفیه بیولوژیکی معمول مثل سیستم لجن فعال، الگون های هوادهی و برکه های بی هوازی حذف نمی شود. زیرا ملانوییدها خاصیت آنتی اکسیدانی دارند و مانع از رشد میکروارگانیسم ها میشوند.
فاضلاب خروجی از کارخانه خمیر مایه حاوی مقادیر زیادی موادآلی و رنگ است که برای محیط زیست مضر و خطرناک است .دفع مستقیم و مستمر این پساب درخاک موجب کاهش کیفیت خاک و از بین رفتن محصولات کشاورزی می شود .درصورت تخلیه در رودخانه یا دریا حیات آبزیان را در معرض تهدید جدی قرار می دهد. بنابراین یک تصفیه مناسب قبل از تخلیه این فاضلاب به محیط زیست ضروری می باشد.
پساب خمیر مایه به علت دارابودن غلظت CODوBOD بالا یکی از عمده آلودگی های صنعتی محیط زیست محسوب می شود .عمده مشکل پساب خمیر مایه، غلظت بالای COD،رنگ قهوه ای تیره ،بو و لجن ایجادشده در حین فرآیند تصفیه می باشد .در کشورهای صنعتی حدود 25% از هزینه تولید خمیر مایه مربوط به تصفیه پساب میباشد.
بیشترین حجم فاضلاب مربوط به این گروه میباشد .دراین قسمت جداسازی ناخالصی ها ازکرم خمیر مایه صورت می گیرد که شامل ملاس ،اوره و فسفات می باشد.
فاضلاب این بخش ناشی از فیلتر پرس که شامل مخمر زنده وشستشوی زمین می باشد.
این فاضلاب که از بخش هایی مانند پمپها والکتروموتورها که درجریان خط تولید وجود دارند حاصل میگردد وحاوی روغن وگریس است .روغن وگریس اساس یک فاضلاب صنعتی را تشکیل می دهند.
فاضلاب انسانی حاصل از دستشویی ها ،حمامها ، آشپزخانه وامکانات رفاهی است که مورد استفاده پرسنل قرار می گیرد .این پساب یکی از پساب هایی است که وارد پساب نهایی کارخانه میشود.
از یک روش نمی توان فاضلاب صنایع خمیر مایه را تصفیه کرد و باید از چندین روش برای تصفیه فاضلاب صنایع خمیر مایه استفاده کرد:
ازن باعث نابودی فولاد، مس ، لاستیک ، وکائوچو می شود.
بهمین دلیل باید همه ی دستگاه های تزریق ازن و لوله های متعلق به دستگاه که محل عبور ازن محلول است باید از جنس فولاد ضد زنگ یا آلومینیوم باشد .
در شرایط استاندارد (در دمای 21 درجه سانتیگراد و فشار معادل یک بار) نیمه عمر ازن معادل 20 دقیقه می باشد.
نیمه عمر ازن حل شده در
می باشد.
دستگاه ازن ژنراتور می تواند به دو صورت تزریق شود :
فرآیند انعقاد الکتریکی (EC) میتواند در گستره وسیعی از سیستم های تصفیه آب و فاضلاب به کار برده شود و در حذف آلاینده ها ی غیرآلی و پاتوژنها بسیارمؤثرعمل میکند. ازمزایای این روش می توان به سهولت بهره برداری، کاهش حجم لجن وعدم نیاز به استفاده ازمواد شیمیایی اشاره کرد. این فرآیند در تصفیه بسیاری از آلاینده ها مؤثرنشان داده است. بنابراین اگر انعقاد الکتریکی را جانشین لخته سازی متعارف شیمیایی بدانیم، با اندکی تغییردر تصفیه خانه های فعلی میتوان آنهارا کارآمدتر نمود و مشکلات ناشی از لخته سازی شیمیایی را از بین برد.
در فرآیند انعقاد الکتریکی آلاینده های محلول، امولسیون و معلق در محیط آبی به وسیله ورود جریان الکتریکی به آن محیط بی ثبات می شوند. در ساده ترین شکل، رآکتور انعقاد الکتریکی از یک سلول الکترولیتی، یک کاتد و یک آند تشکیل شده است. آند و کاتد که صفحات فلزی رسانا هستند،می توانند ازیک جنس یا جنسهای مختلف باشند. به آند ، الکترود قربانی نیز می گویند.
انعقاد الکتریکی روش تولید عوامل ناپایدارکننده مثل آهن یا آلومینیوم است که ذرات را همانند آهن رباهای کوچکی میسازد که همدیگر را جذب وتولید لخته می کنند. به عنوان مثال استفاده از آند آلومینیوم سبب آزاد شدن کاتیون های آلومینیوم درمحیط آبی شده که اثراتی همانند لخته سازهای شیمیایی متعارف ایجاد میکند. الکترولیز آب منجر به تولید حبابهای ریزاکسیژن و هیدروژن میشود. این حباب ها فلوکهای شکل گرفته را به هم می رساند و شناورمیکند. به این ترتیب آلاینده ها روی سطح آب شناورمی شوند. به این شناور شدن آلاینده ها به وسیله حبابهای گاز ناشی از فعالیت ها یا الکتروشیمیایی را شناورسازی الکتریکی می گوییم.
شناورسازی الکتریکی تأثیر زیادی بر فرآیند انعقاد الکتریکی دارد و موفقیت شناورسازی به اندازه حباب ها بستگی دارد زیرا هر چه حباب ها ریزتر باشند سطح بیشتری برای اتصال ذرات درمحیط آبی فراهم می شود ودر نتیجه بازده حذف آلاینده بیشتر می گردد. به این ترتیب فرآیند انعقاد - شناورسازی الکتریکی شکل می گیرد که روشی جدید برای حذف آلاینده ها از آب و فاضلاب به حساب می آید.
فاضلاب شهری شامل موارد زیر است:
در اجتماعات شهری ممکن است فاضلاب به تنهایی یا به صورت مخلوط با پساب های صنعتی، جمع آوری و مورد تصفیه قرار گیرد. گاهی اوقات به منظور احتراز از مشکلات اختلاط پساب با فاضلاب، انجام تصفیه مقدماتی بر روی پساب قبل از اختلاط توصیه می شود.
فاضلاب شهری را از نظر ترکیب فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی در سه گروه قوی، متوسط و ضعیف مطابق جدول زیر طبقه بندی می کنند. رنگ فاضلاب شهری ( فاضلاب بهداشتی ) که نشان دهنده عمر آن است در صورت تازه بودن خاکستری است و اگر کهنه و گندیده باشد تیره و سیاه خواهد بود.
بوی فاضلاب که ناشی از متلاشی شدن مواد آلی آن تحت فعالیت باکتری های غیر هوازی با گازهای موجود در آن است، در صورت تازه بودن بوی شبیه کف صابون یا بوی نا داشته و اگر کهنه باشد بوی آن شبیه تخم مرغ گندیده است.
pH یا حالت اسیدی یا قلیایی فاضلاب از خواص و کیفیت های مهم آن بوده که اغلب در تصفیه آن نقش مهمی دارند.
سرانه تولید فاضلاب بستگی به میزان آب مصرفی، عادات مردم، شرایط اجتماعی و مذهبی و بسیاری عوامل دیگر دارد. معمولا برحسب شرایط اقلیمی 65-80% آب مصرفی شهری به فاضلاب تبدیل می شود.
با توجه به ارقام سرانه تولید فاضلاب به نظر می رسد سرانه 150 لیتر برای تهران و اغلب شهرهای بزرگ کشورمان مناسب باشد.
هر تصفیه خانه تصفیه فاضلاب بهداشتی انسانی ، بدون استثناء ترکیبی از فرآیندها و واحدهای مجزایی است که پشت سر هم مرتب شده اند، به طوری که هر واحد، عملکرد فرآیند واحد پایین دست یا فرآیندهای هم ردیف را با شرایط و ویژگی های خاصی حمایت می کند. این توالی فرآیندها، چرخه ی تصفیه را تشکیل می دهد. در انتهای این زنجیره ی تصفیه انتظار می رود، پساب خروجی تولیدی از کیفیت خاصی برخوردار باشد.
میزان تصفیه و پیچیدگی آن به اهداف کیفی پساب خروجی تصفیه شده و ماهیت فاضلاب خام وابسته است. بسته به اندازه، پیچیدگی و مهندسی این تصفیه خانه ها، واحدهای عملیاتی و فرآیندی در آن ها را می توان به 5 گروه طبقه بندی کرد:
تصفیه خانه فاضلاب بهداشتی انسانی معمولا شامل مراحل 1،2، 3 و 5 بوده هر چند اکثر تصفیه خانه ها در حال حاضر مرحله ی 4، یعنی تصفیه ی پیشرفته را نیز دارا می باشند.
واحدهای تصفیه درطراحی تصفیه خانه بدون تصفیه ی پیشرفته شامل ایستگاه پمپاژ ورودی، آشغالگیر میله ای یا شبکه ای، دانه گیر، ته نشینی اولیه، فرآیند تصفیه بیولوژیکی، ته نشینی ثانویه و گندزدایی قبل از تخلیه ی پساب خروجی می باشد. امروزه در برخی از طراحی ها، زلال سازهای اولیه ممکن است به جای آشغالگیرهای بسیار ریز که به طور مکانیکی تمیز می شوند، جایگزین گردند. لجن حاصل از زلال ساز اولیه و واحد لجن فعال، زائدات حاصل از زلال ساز ثانویه، ابتدا تغلیظ، سپس تثبیت ( معمولا در تصفیه خانه های کوچک در شرایط هوازی و در تصفیه خانه های بزرگ در شرایط بی هوازی ) و بعد از انجام آزمایش ، آبگیری و کیک لجن حاصله در مراحل بعدی دفع خواهد شد.