نمک زدایی یا آب شیرین کن ، به فرآیندی که انواع نمک ها را از آب جدا می کند، اطلاق می شود. این فرآیندی است که می توان توسط آن از محلولی ( حلال + ناخالصی ) به کمک یک غشا نیمه تراوا، تقریبا حلال خالصی تهیه نمود. به عنوان مثال به کمک این روش می توان از آب شور، آب آشامیدنی مطلوب تهیه کرد. اسمز معکوس می تواند از 99% مواد معدنی حل شده، 97% مواد آلی و کلوئیدی آب را حذف نماید.
در اسمز معکوس، آب خام ( تصفیه شده ) توسط پمپ به داخل محفظه ای که دارای غشای نیمه تراوا می باشد، رانده می شود. به این صورت آب تقریبا خالص در یک طرف غشا و آب تغلیظ شده از ناخالصی ها در طرف دیگر قرار خواهد داشت. اسمز معکوس به صورت پیوسته کار می کند و می تواند TDS آب خام را تا 99% کاهش دهد که در عمل، کاهش TDS تا 95% طبیعی است.
حذف باکتری ها، ویروس ها و دیگر میکروب ها با اسمز معکوس صد در صد است. اما بعلت عدم آب بندی کامل سیستم اسمزمعکوس، مقدار کمی از این گونه ناخالصی ها در آب تصفیه شده، ممکن است دیده شود.
این فرآیند برای تهیه آب آشامیدنی از آب هایی که حاوی املاح معدنی زیاد و ناخالصی های آلی می باشد، بسیار مناسب است و حتی قادر است که از آب دریا با و آب های شور، آب آشامیدنی تهیه نماید. امروزه این فرآیند، اقتصادی ترین فرآیند برای تهیه آب آشامیدنی از آب های شور مناطق کم آب است.
فرآیند نمک زدایی آب در کاربردهای مختلفی می تواند مورد استفاده قرار گیرد، از قبیل:
ازن ژنراتور صنعتی، گازی است که می توان با استفاده از اشعه ماورای بنفش و یا با ایجاد رعد و برق مصنوعی و گذرانیدن هوا از میان آن بوجود آورد. با گذراندن هوا از میان برق با ولتاژ بالا، اتم های موجود در مولکول اکسیژن از یکدیگر جدا شده، با مولکول اکسیژن دیگر ترکیب می شود و مولکولی از سه اتم اکسیژن به وجود می آورد که همان گاز ازن می باشد.
در واقع ازن به وسیله انرژی دادن به اکسیژن یا هوای خشک تولید می شود. میدان الکتریکی پرانرژی ( کرونا ) باعث واپاشی اکسیژن می شود. هر مولکول اکسیژن تولید شده با یک مولکول اکسیژن دیگر واکنش داده و یک مولکول ازن تولید می شود. این واکنش برگشت پذیر بوده و ازن به محض تشکیل به اکسیژن تجزیه می شود. سرعت این واکنش برگشتی در دمای بالای 35 درجه سانتیگراد بسیار زیاد است.
میل ترکیبی شدید ازن برای اکسید کردن انتخابی نیست، از این رو همه ناخالصی های موجود در آب چه مضر و چه بی خطر، از اکسیده شدن توسط ازن در امان نیستند. بهمین خاطر مصرف ازن مورد نیاز بدون توجه به درجه آلودگی از دید بهداشتی، به کیفیت آب بستگی دارد. از این رو ممکن است هزینه ازن زنی برای بعضی از آب ها کاملا غیرمنطقی باشد. حتی بعضی از باکتری های بیماری زا که در برابر کلرزنی مقاومت می کنند، با ازن براحتی از بین می روند بعلاوه ادعا می شود که استفاده از ازن باعث تشکیل محصولات با بوی ناخوشایند چون کلروفنل و یا ترکیبات مضر چون ترکیبات آلی کلرینه نمی شود.
فاکتورهای متعددی بر فرآیند گندزدایی و عملکرد این مواد تاثیر می گذارند که مهمترین آن ها عبارتند از:
ازن باعث نابودی فولاد، مس ، لاستیک ، وکائوچو می شود.
بهمین دلیل باید همه ی دستگاه های تزریق ازن و لوله های متعلق به دستگاه که محل عبور ازن محلول است باید از جنس فولاد ضد زنگ یا آلومینیوم باشد .
شاید ضدعفونی کردن فاضلاب مهمترین عامل غیر فعال یا از بین بردن میکروارگانیزم های بیماری زا قبل از تخلیه آن در جریان های آب به منظور ممانعت از پخش این عوامل و ایجاد بیماری در مصرف کنندگان آب در محل بعد از تخلیه فاضلاب باشد، بدیهی است تصفیه کامل فاضلاب قبل از ضدعفونی کردن کاملا ضرورت خواهد داشت.
گندزدایی آب فرآیندی برای غیرفعال کردن پاتوژن های آب است. بیماری های منتقله از طریق آب در جدول زیر نشان داده شده اند. پاتوژن های منتقله از آب عبارتند از باکتری ها، ویروس ها، تک یاخته ها و تخم کرم ها. گندزدایی به دو طریق فیزیکی و شیمیایی انجام می شود. پرتودهی فرابنفش یک روش فیزیکی است که اخیرا مورد توجه قرار گرفته است زیرا در غیرفعال کردن کریپتوسپوریدیوم موثر است . معمول ترین گندزدایی شیمیایی کلر است. ترکیبات شیمیایی دیگری نیز هستند که از کلر آمین ها، دی اکسید کلر و ازن می توان نام برد.
در گندزدایی شیمیایی دو فاکتور خیلی مهم عبارتند از :
برای رسیدن به یک درصد حذف یکسان می توان غلظت ماده گندزدا را کمتر و زمان تماس را بیشتر گرفت و یا اینکه غلظت گندزدا را بیشتر و زمان تماس را کمتر در نظر گرفت.
شیوه پرورش در دامداری ها بصورت ذیل می باشد:
هر کدام از این روش های پرورش مزیت و معایب خود را دارد. دامداری به سبک سنتی هزینه کمتری دارد اما عملا در این روش سطح بهداشت شیر و دام پایین است. دامداری صنعتی متداول ترین روش پرورش دام در کشور ایران است. در این روش پساب خروجی دامداری عمدتا مربوط به سیستم CIP شیردوشی، شستشوی محیط شیر دوشی و اندکی از پساب مربوط به گوساله دانی است.
در سیستم فری استال حجم پساب بالاتر و از نظر آلودگی بسیار آلوده تر از سیستم پرورش صنعتی است. میزان جامدات معلق در پساب پرورش دام به سبک فرس استال بسیار بالا می باشد به نحوی که حتما باید قبل از ورود به سیستم تصفیه خانه از دستگاه سپراتور عبور نماید تا جامدات و ذرات کلوییدی از پساب تفکیک شود.
گاوداری مدرن دارای مزایا و معایب زیر می باشد:
گاو یک حیوان اهلی است که دارای مزایای بسیاری است و هدف از پرورش گاو عبارت است از تبدیل مواد خام مانند علوفه به محصولات با ارزشی از قبیل گوشت، شیر جهت تامین احتیاجات روزانه انسان است.
شیر و گوشت در تامین مواد غذایی انسان ها نقش بسزایی دارد البته از شیر محصولات لبنی گوناگونی تولید می کنند. هر گاو بطور میانگین 20 سال عمر می کند اما گاوهای شیری بعد از 5 تا 6 سال بعلت کاهش مقدار شیر، به کشتارگاه فرستاده می شوند و همچنین اگر هدف گوشت گاو باشد بعد از چند ماه پروار کردن گوساله، به کشتارگاه فرستاده می شود.
مهمترین نکته در نگهداری گاو شیری تامین محصولات لبنی کشور است که برای این نیاز به واردات وابسته نباشیم. و همچنین باعث کاهش بیکاری و رشد اقتصادی کشور می شود و می توان محصولات لبنب را به کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان و … صادر کرد.
در طی 50 سال گذشته دامپروری ها از شکل سنتی و پراکنده به مجتمع های بزرگ و متمرکز تبدیل شده که این کار باعث کاهش هزینه های پرورش دام شده است. یکی از مشکلات بزرگ اینگونه مراکز، تولید بوهای نامطبوع و تصفیه فاضلاب دامپروری می باشد. در سال های اخیر توجهات زیادی به اکثر اینگونه مراکز روی کیفیت منابع آب، خاک و هوا بوده است.
فاضلاب در دامداری عمدتا در حوالی دامداری وارد چاه جذبی می گردد یا جهت آبیاری محصولات کشاورزی بکار گرفته می شود که فاضلاب مملو از نیترات و فسفات وارد چرخه محیط زیست می گردد. که از طریق خوراک همان محصولات کشاورزی اطراف دامداری می باشد یا از طریق آب چاه دوباره به بدن دام می رسد. حجم بالای نیترات و فسفات در خون باعث کاهش اکسیژن محلول در خون دام می شود.
وجود نیترات و فسفات در سیکل خوراک و آب برای انسان در کوتاه مدت باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی و در میان مدت و دراز مدت ایجاد سرطان در انواع بافت های بدن می گردد.
پسماندهای حیوانات نشخوار کننده به صورت جامد، مایع و گاز دفع می گردند. از مواد دفعی اینگونه حیوانات به عنوان بارورکننده و اصلاح کننده خاک در کشاورزی و باغبانی مورد استفاده قرار می گرفتند. این آلاینده ها بالقوه عمدتا نیتروژن و فسفر هستند. سایر آلاینده ها شامل جامدات ، عوامل بیماریزا و ترکیبات بدبو هستند.
همچنین کود منبع نمک ها و عناصر جزیی مختلف ( از قبیل روی و مس )، آفت کش ها، آنتی بیوتیک ها و هورمون ها است. کود حاوی مواد مغذی مانند (N,P,K) بوده که مواد ارزشمندی برای بارورسازی خاک می باشند. با این حال مواد مغذی موجود در کود دارای غلظت نسبتا پایینی هستند، بطوریکه هزینه ذخیره سازی آنها بالا است. چنانچه کود و فاضلاب دامپروری ها به خوبی مدیریت نگردند، آلاینده های ناشی از آنها، از طریق رواناب ها وارد منابع آب می گردند. در اینجا است که تصفیه فاضلاب دامپروری لزوم خود را نشان می دهد.
تصفیه بیولوژیکی یکی از متداول ترین فرآیندهای بکار رفته در تصفیه فاضلاب دامپروری ها است. اهداف تصفیه شامل تثبیت کود، حذف بو، حذف مواد آلی، نیتریفیکاسیون، حذف مواد مغذی و بازیافت انرژی ( متان) می باشد.
تصفیه بی هوازی یکی از معمولترین فرآیندهای طبیعی است که به طور گسترده در تصفیه پسماندها به کار می رود. در شرایط عدم حضور اکسیژن آزاد، میکروارگانیسم های بی هوازی قادر به تجزیه ترکیبات آلی پیچیده هستند. در فرآیندهای بی هوازی عواملی مثل PH، درجه حرارت، حضور مواد سمی و قلیاییت از اهمیت زیادی برخوردار هستند.
کود حیوانی، مخلوط پیچیده ای از کربوهیدراتها، پروتئین ها و چربی ها است.
تصفیه هوازی یک فرآیند تجزیه بیولوژیکی است که معمولا برای تصفیه فاضلاب خانگی بکار می رود. نتایج تصفیه به مقدار زیادی به میزان اکسیژن رسانی و زمان ماند جامدات بستگی دارد. محصولات نهایی تجزیه بیولوژیکی شامل آب، دی اکسید کربن، نیترات، سولفات و سایر مولکول های ساده است.
تصفیه هوازی بوی نامطبوع ناشی از کود را برطرف می کند.
مشخصات فاضلاب کارخانه تن ماهی که نگرانی ایجاد نموده شامل پارامترهای آلاینده، منابع تولید پسماند و نوع پسماند تولیدی هستند. عموما خصوصیات فاضلاب صنایع تن ماهی شامل پارامترهای فیزیک و شیمیایی، مقدار مواد آلی، نیتروژن و فسفر هستند.
پارامترهای مهم آلاینده فاضلاب شامل BOD، COD کل جامدات معلق TSS، چربی ها و روغن ها هستند. همانند بیشتر فاضلاب های صنعتی، آلاینده های موجود در فاضلاب های کارخانه تن ماهی از مواد آلی ناشناخته ولی با هویت آلی هستند. آنالیز و شناسایی کلیه مواد آلی موجود در فاضلاب غیرممکن است. بنابراین اندازه گیری کلی اثرات نامطلوب این آلاینده کافی است.
معیار pH به عنوان یک فاکتور مهم قلمداد می شود. زیرا این پارامتر نیاز به تنظیم pH برای فرآیندهای بیولوژیکی را نشان می دهد. pH فاضلاب خروجی از کارخانجات تولید تن ماهی معمولا نزدیک به خنثی است. مقدار pH معمولا به میزان تجزیه مواد پروتئینی و میزان آزاد شدن آمونیاک بستگی دارد.
محتوای جامدات در فاضلاب به دو بخش جامدات محلول و معلق تقسیم می شوند. جامدات معلق مهمترین نگرانی هستند. زیرا از جنبه های مختلف نامطلوب هستند. زیرا جامدات قابل ته نشینی در کانال انتقال فاضلاب باعث کاهش ظرفیت فاضلاب رو می شود. اگر این مواد شناور شوند باعث کاهش نفوذ خورشید به درون آب شده و اکوسیستم آبی را دچار اختلال می کند.
در صنایع تولید تن ماهی در اثر تجزیه مواد آلی آمین های فرار، دی اکسین ها و گاهی اوقات آمونیاک آزاد می کنند. بو ایجاد می شود. در فاضلاب که شرایط بی هوازی ایجاد می گردد سولفید هیدروژن نیز ممکن است تولید گردد که بسیار بد بو است. هر چند بوی تولیدی نسبتا بی خطر است. اما ممکن است زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده و برای مردم استرس و بیماری ایجاد می کند.
برای جلوگیری از تاثیر بر کیفیت زندگی آبزیان، درجه حرارت آب های پذیرنده، بایستی کنترل گردد. درجه حرارت بالا باعث کاهش اکسیژن محلول آب می گردد.
مواد آلی مهمترین نوع پسماند موجود در فاضلاب کارخانه تن ماهی است و شامل خون، ضایعات و احشا داخلی، باله ها، پوست و ریزه های گوشت است. این پسماندها به طور قابل توجهی غلظت جامدات معلق را در فاضلاب افزایش می دهند. اما عمده جامدات را می توان از جریان فاضلاب جدا کرده و از آن برای تولید خوراک دام استفاده نمود.
فاضلاب حاصل از تولید محصولات غذاهای دریایی را می توان به دو دسته عمده : فاضلاب با حجم زیاد و بار آلی کم و فاضلاب با حجم کم و بار آلی بالا تقسیم نمود. فاضلاب با حجم زیاد و بار آلی کم شامل آب به کار رفته برای تخلیه، انتقال، حمل و نقل و نگهداری ماهی و آب ناشی از شستشوی ماهی است.